Kunst en porno (over porno 5)

Sommige kunstwerken vind ik er erg geslaagd… om een verkeerde reden. Dat is onder meer het geval voor de monumentale Rock Strangers van Arne Quinze op de Oostendse Zeedijk. In een stukje, dat je hier vindt, schrijf ik, hoogdravend, 'k weet het: ‘Ook zij staan op de rand van land en water, waar ze getuigen van de impasse van deze maatschappij. Voor de burgers die er vlak achter wonen zijn het daardoor echt wel hinderlijke beelden. Van zodra ze uit het raam kijken, zien ze daar die opdringerige Rock Strangers staan die hen genadeloos wijzen op een genetisch gebrek in hún kapitalisme! — dat niet in staat is de tegenstelling van natuur en cultuur in een synthese te overstijgen.' Ik denk niet dat Arne Quinze dat op ‘t oog had toen hij die beelden daar liet plaatsen. En het Oostendse stadsbestuur nog minder!

Iets soortgelijks ervaar ik met de ‘reclameposter’ Made in heaven (1989) van Jeff Koons. Het beeld maakt deel uit van een reeks, waarbij het ene nog explicieter is dan het andere. Wat we zien is een koppel tijdens het vrijen. De afgebeelde man is Koons zelve, de vrouw is diens toenmalige echtgenote Ilona Staller, ook bekend als pornoactrice Cicciolina. Op de website van Tate Britain lees ik dat Koons daarmee de grenzen tussen kunst en pornografie wil opblazen en dat hij dat doet om de geldende artistieke smaak te bevragen. Zelf vind ik dat werk bijzonder geslaagd om een andere reden. Een reclameposter wordt immers geproduceerd om de verkoop aan te zwengelen. Wat dit kunstwerk-reclamebord ons zegt is dat zowel kunst (in de figuur van Jeff Koons) als porno (in de figuur van Ilona Staller) onvermijdelijk op de markt terechtkomen. Ze moeten meedraaien in de winstmachine willen ze enige maatschappelijke betekenis hebben. Wat Made in Heaven ons bijgevolg toont is dat het kapitalisme alles tot handelswaar herleidt.

Misschien vindt u Made in Heaven een pervers beeld. Ik vind dat eigenlijk ook, maar weer om de verkeerde reden. Ik situeer die perversie niet in het getoonde, maar in het maatschappelijk systeem dat het tot handelswaar reduceert. (Ik moet echt leren om daar een beetje minder hoogdravend over te schrijven.) Het ensceneren, uitbeelden, produceren en bekijken van expliciete seks is een bezigheid waaraan een mens genoegen kan beleven. 't Is trouwens maar seks en, als 't goed gedaan is, mag er zelfs gelachen worden. Pervers wordt het doordat het in de geldstroom terechtkomt. 
Made in Heaven is, net als de Rock Strangers van Arne Quinze, een groots kunstwerk en beide zijn ze weerzinwekkend in hun concreetheid.

Flor Vandekerckhove

P.S.: bovenstaand stukje is het vijfde in een reeks die over porno gaat. Wie eerdere stukken wil bekijken kan dat doen door in de labels (die onderaan rechts van dit stukje staan) op het woord ‘seks’ te klikken.